Binyamin Netanyahu ile Hamas arasında uzun süredir devam eden ilişkiyi, daha ziyade ittifakı anlatan çok fazla mürekkep döküldü. Ve yine de, İsrail başbakanı (sağdaki pek çok kişinin desteğiyle) ile köktendinci örgüt arasında yakın işbirliği olduğu gerçeği, mevcut analizlerin çoğunda görünüşte buharlaştı; herkes “başarısızlıklardan”, “hatalardan” bahsediyor. Bu göz önüne alındığında, yalnızca işbirliğinin tarihini gözden geçirmek değil, aynı zamanda net bir sonuca varmak da gerekiyor: 7 Ekim 2023 pogromu Netanyahu’nun, ilk kez olmasa da, kısa vadede iktidarını korumasına yardımcı oldu.
Netanyahu’nun 2009’da Başbakanlığa dönüşünden bu yana izlediği politika, bir yandan Hamas’ın Gazze Şeridi’ndeki egemenliğini güçlendirirken, diğer yandan Filistin Otoritesini zayıflattı ve öyle olmaya da devam ediyor.
İktidara dönüşü, çatışmayı Filistin’in en ılımlı lideri Mahmud Abbas ile bir barış anlaşması yoluyla sona erdirmeye çalışan selefi Ehud Olmert’in politikasından tam bir dönüşle birlikte geldi.
Son 14 yıldır Batı Şeria ve Gazze’de böl-yönet politikası uygularken, Netanyahu’nun daha önce Arap toplumunda kampanya yürütürken kendisine verdiği adla “Ebu Yair” (Arapça’da “Yair’in babası”) Hamas rejimine son verebilecek her türlü askeri veya diplomatik girişime direndi.
Uygulamada, Olmert döneminde 2008’in sonlarında ve 2009’un başlarında gerçekleşen Dökme Kurşun operasyonundan bu yana Hamas yönetimi gerçek bir askeri tehditle karşı karşıya kalmadı.
Tam tersine: Grup İsrail başbakanı tarafından destekleniyor ve onun yardımıyla finanse ediliyor.
Netanyahu, Nisan 2019’da, her çatışmadan sonra yaptığı gibi, “Hamas’a karşı caydırıcılığı yeniden tesis ettiklerini” ve “ana tedarik yollarını kapattıklarını” açıkladığında yalan söylüyordu.
On yılı aşkın süredir Netanyahu, Hamas’ın büyüyen askeri ve siyasi gücüne çeşitli yollarla yardım etti. Hamas’ı az kaynağa sahip bir terör örgütünden yarı devlete dönüştüren kişi Netanyahu’dur.
Filistinli mahkumları serbest bırakmak, nakit transferlerine izin vermek, Katar elçisinin Gazze’ye istediği gibi gelip gitmesi, malzemenin çoğunun terörizm amaçlı kullanılacağını bilerek başta inşaat malzemeleri olmak üzere geniş bir yelpazedeki malların ithalatını kabul etmek sivil altyapı inşa etmek, Gazze’den gelen Filistinli işçiler için İsrail’deki çalışma izinlerinin sayısını artırmak ve daha fazlası için değil. Tüm bu gelişmeler köktendinci terörizmin gelişmesi ile Netanyahu yönetiminin korunması arasında ortak yaşam yarattı.
Dikkat edin: Netanyahu’nun fon transferine izin verirken (belirtildiği üzere bazıları transfer edilmedi) aynı zamanda Hamas’ın kurbanları olan yoksul ve baskı altındaki Gazzelilerin refahını düşündüğünü varsaymak bir hata olur.( altyapı inşa etmek yerine askeri silahlanma). Amacı Abbas’a zarar vermek ve İsrail topraklarının iki devlete bölünmesini engellemekti.
Katar’dan (ve İran’dan) gelen fonlar olmasaydı Hamas’ın terör saltanatını sürdürecek paraya sahip olamayacağını ve rejiminin itidalli olmaya bağımlı olacağını hatırlamak önemli.
Uygulamada, Netanyahu’nun desteklediği ve onayladığı bir uygulama olan Katar’dan (çok daha sorumlu olan banka mevduatlarının aksine) nakit enjeksiyonu, 2012’den bu yana Hamas’ın askeri kolunun güçlendirilmesine hizmet etti.
Dolayısıyla Netanyahu, Abbas’ın kendisine, politikalarına ve halkına karşı terörizm için kullanılacağını bildiği fonları Hamas’a sağlamayı bırakma kararı almasının ardından dolaylı olarak Hamas’a fon sağladı. Hamas’ın bu parayı İsraillilerin yıllardır katledildiği araçları satın almak için kullandığını göz ardı etmemek önemli.
Buna paralel olarak, güvenlik açısından bakıldığında, 2014’teki Koruyucu Hat Operasyonu’ndan bu yana Netanyahu, roketlerin, yangın çıkaran uçurtmaların ve balonların terörizmini neredeyse tamamen göz ardı eden bir politika tarafından yönlendirildi. Zaman zaman medya, bu tür silahların ele geçirildiği bir gösteriye maruz kalıyor, ancak bundan fazlası değil.
Geçtiğimiz yıl “değişim hükümeti”nin (Naftali Bennett ve Yair Lapid liderliğindeki kısa ömürlü koalisyon) farklı bir politika uyguladığını, bunun ifadelerinden birinin de nakit dolu bavullarla gelen Hamas’a sağlanan finansmanın durdurulması olduğunu hatırlatmakta fayda var.
Netanyahu 30 Mayıs 2022’de “Hamas, zayıf Bennett hükümetinin varlığıyla ilgileniyor” şeklinde tweet attığında kamuoyuna yalan söylüyordu. Değişim hükümeti Hamas için bir felaketti.
Netanyahu’nun kabusu Hamas rejiminin çöküşüydü; bu, zor bir bedelle de olsa İsrail’in hızlandırabileceği bir şeydi. Bu iddianın kanıtlarından biri de Koruyucu Kenar Harekatı sırasında ortaya çıktı.
O dönemde Netanyahu, ordunun güvenlik kabinesine yaptığı ve Gazze’yi fethetmenin olası sonuçlarını ortaya koyan bir sunumun içeriğini medyaya sızdırmıştı. Başbakan, Gazze’yi işgal etmenin yüzlerce askerin hayatına mal olacağını belirten gizli belgenin, geniş çaplı bir kara işgaline karşı bir muhalefet atmosferi yaratacağını biliyordu.
Mart 2019’da Naftali Bennett, Kanal 13’ün Hamakor programına şunları söyledi: “Birileri harekete geçmemek için bir bahane yaratmak amacıyla bunu medyaya sızdırmaya çalıştı… bu, İsrail tarihindeki en ciddi sızıntılardan biri.” Elbette Knesset üyelerinden gelen birçok talebe rağmen sızıntı araştırılmadı. Benny Gantz, IDF’nin genelkurmay başkanı olduğu dönemde, kapalı kapılar ardında yapılan görüşmelerde “Bibi (Netanyahu) bunu sızdırdı” demişti.
Bırakın bu anlaşılsın. Netanyahu, Hamas’ı çeşitli yollarla yenilgiye uğratmak isteyen kabinenin askeri ve diplomatik pozisyonunu engellemek için “çok gizli” bir belgeyi sızdırdı. Avigdor Lieberman’ın 7 Ekim saldırısından hemen önce yayınlanan bir röportajda Yedioth Ahronoth’a söylediği şu sözlere kulak vermeliyiz:
“Netanyahu ‘hedefli tüm suikastları’ sürekli olarak engelledi.”
Netanyahu’nun Hamas’ı Gazze’de görevde tutma politikasının, yalnızca Gazze’nin fiziksel işgaline ve kilit Hamas aktörlerine yönelik suikastlara karşı muhalefette değil, aynı zamanda Filistin Yönetimi ile El Fetih arasındaki herhangi bir siyasi uzlaşmayı engelleme kararlılığında da ifadesini bulduğu vurgulanmalıdır. Netanyahu’nun, El Fetih ile Hamas arasındaki görüşmelerin fiilen gerçekleştiği 2017 sonlarında gösterdiği davranış bunun önemli bir örneğidir.
Abbas ve Hamas arasındaki temel anlaşmazlık, İslamcı grubun ordusunun Filistin Yönetimi’ne tabi olması sorunuyla ilgiliydi. Hamas, Filistin Yönetimi’nin Gazze’deki tüm sivil meseleleri yönetmeye geri dönmesini kabul etti ancak silahlarını bırakmayı reddetti.
Mısır ve ABD uzlaşmayı destekledi ve bunu başarmak için çalıştı. Netanyahu bu fikre tamamen karşı çıktı ve defalarca “Hamas ile FKÖ arasındaki uzlaşmanın barışa ulaşmayı zorlaştırdığını” ileri sürdü. Elbette Netanyahu o dönemde hiçbir şekilde gündemde olmayan barışın peşinde koşmadı. Onun konumu yalnızca Hamas’a hizmet ediyordu.
Yıllar geçtikçe, zaman zaman siyasi yelpazenin her iki tarafındaki çeşitli isimler defalarca Netanyahu ile Hamas arasındaki işbirliği eksenine işaret etti. Örneğin, 2005’ten 2011’e kadar Shin Bet güvenlik servisinin başında olan Yuval Diskin, Ocak 2013’te Yedioth Ahronoth’a şunları söyledi:
“Yıllara baktığımızda, Hamas’ın güçlenmesine katkıda bulunan ana kişilerden birinin, Başbakan olarak ilk döneminden bu yana Bibi Netanyahu’ydu.”
Ağustos 2019’da eski başbakan Ehud Barak Ordu Radyosuna, Netanyahu’nun herhangi bir stratejisi olmadığına inananların yanıldığını söyledi. “Onun stratejisi, Ramallah’taki Filistin Yönetimi’ni zayıflatmak için [güneydeki] vatandaşları terk etme pahasına bile olsa Hamas’ı canlı tutmak ve harekete geçirmek.”
Ve eski IDF genelkurmay başkanı Gadi Eisenkot, Ocak 2022’de Maariv’e, Netanyahu’nun “Filistinlilerle bağlantının kesilip iki devlet kurulması gerektiği yönünde karar veren Ulusal Güvenlik Konseyi’nin ulusal değerlendirmesine tamamen aykırı” davrandığını söyledi. İsrail, Filistin Yönetimi’ni zayıflatıp Hamas’ı güçlendirerek tam olarak muhalefet yönünde hareket etti.
Shin Bet başkanı Nadav Argaman, 2021’de görev süresini tamamladığında bu konuda konuştu. İsrail ile Filistin Yönetimi arasında diyalog eksikliğinin, Hamas’ı güçlendirirken ikincisini zayıflatma etkisi olduğu konusunda açıkça uyardı.
O dönemde Batı Şeria’daki göreceli sessizliğin aldatıcı olduğu ve “İsrail’in Filistin Yönetimi ile işbirliği yapmanın ve onu güçlendirmenin bir yolunu bulması gerektiği” uyarısında bulundu. Eisenkot, 2022’deki aynı röportajda Argaman’ın haklı olduğu yorumunu yapmıştı. “Olan şey bu ve tehlikeli” diye ekledi.
Sağdaki insanlar da benzer şeyler söyledi. Tekrarlanan mantralardan biri, yeni seçilen milletvekili Bezalel Smotrich’in 2015’te Knesset Channel’a kendi takma adıyla Abbas’a atıfta bulunarak “Hamas bir varlıktır ve Ebu Mazen bir yüktür” demesiydi.
Nisan 2019’da Netanyahu’nun medya danışmanlarından biri ve Likud sözcüsü Jonatan Urich, Makor Rishon’a Netanyahu’nun başarılarından birinin Gazze’yi (hem siyasi hem de kavramsal olarak) Batı Şeria’dan ayırmak olduğunu söyledi. Netanyahu “temel olarak bu iki yerde Filistin devleti vizyonunu yerle bir etti” diye övündü ve ekledi “Başarının bir kısmı Katar parasının her ay Hamas’a ulaşmasıyla ilgili.”
2019’da aynı sıralarda, Likud milletvekili Galit Distel Atbaryan coşkulu ve övgü dolu bir Facebook gönderisinde şunları yazdı:
“Şunu dürüstçe söylemeliyiz: Netanyahu Hamas’ın kendi ayakları üzerinde durmasını istiyor ve bunun için neredeyse her türlü akıl almaz bedeli ödemeye hazır. Ülkenin yarısı felçli, çocuklar ve ebeveynler travma sonrası acı çekiyor, evler havaya uçuyor, insanlar öldürülüyor, adeta bir sokak kedisi nükleer kaplanı taşaklarından tutuyor.”
Okudunuz ama inanmıyor musunuz? Buna inanmaya değer çünkü Netanyahu’nun benimsediği politika tam da bu.
Başbakanın kendisi de zaman zaman Hamas’a ilişkin tutumu hakkında kısaca konuştu. Mart 2019’da, Hamas’a fon transferi konusunun tartışıldığı Likud milletvekillerinin toplantısında şunları söyledi:
“Filistin devletine karşı çıkan herkes, Filistin Yönetimi ile Filistin Yönetimi arasındaki ayrılığı sürdürdüğü için Gazze’ye fon sağlanmasını desteklemelidir.”
Kanal 13, iki ay sonra attığı bir tweette eski Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek’in bir Kuveyt gazetesine şunları söylediğini aktardı: “Netanyahu iki devletli çözümle ilgilenmiyor. Aksine, 2010’un sonunda bana söylediği gibi Gazze’yi Batı Şeria’dan ayırmak istiyor.”
Önde gelen sağ kanat oyuncusu Orgeneral Gershon Hacohen, Mayıs 2019’da çevrimiçi Mida dergisine verdiği röportajda durumu net bir şekilde ortaya koydu. Ebu Mazen’in birleşik bir Filistin devleti kurmasını engellemişti” diye anımsıyordu o zamanlar.
“Gazze ile Ramallah arasında yaratılan ayrılık durumundan faydalanmamız gerekiyor. Bu, İsrail’in en üst seviyedeki çıkarıdır ve bu bağlamı anlamadan Gazze’deki durumu anlayamazsınız.”
Netanyahu’nun 2009’dan bu yana izlediği tüm politika, Filistinlilerle diplomatik anlaşmaya varılması ihtimalini ortadan kaldırmaya yönelikti. Çatışmanın devamına bağlı olan, onun yönetiminin temasıdır. Demokrasiyi yok etmek onun devam eden yönetiminin ek bir yönü ve geçtiğimiz yıl çoğumuzu sokaklara döken bir şey.
2019’da Ordu Radyosu’na verdiği aynı röportajda Barak, Netanyahu’nun güneyi “sürekli kısık ateşte” tuttuğunu söyledi. Güvenlik teşkilatının Gazze’deki Hamas’ın “bataklığını kurutma” planlarını defalarca kabine masasına koyduğu, ancak kabinenin bunları hiç tartışmadığı yönündeki iddiasına özellikle dikkat etmek gerekiyor.
Barak, Netanyahu’nun bildiğini ekledi: “Hamas varken İsraillilere birlikte oturacak ve konuşacak kimsenin olmadığını açıklamak daha kolay. Eğer Filistin Yönetimi güçlenirse… o zaman konuşacak biri olacaktır.”
Distel Atbaryan’a dönelim: “Sözlerime dikkat edin – Benjamin Netanyahu Hamas’ı ayakları üzerinde tutuyor ki tüm İsrail Devleti ‘Gazze zarfı’ haline gelmesin.” Kendisi, “Hamas çökerse” felaket konusunda uyardı, bu durumda, Ebu Mazen Gazze’nin kontrolünden sorumludur. Eğer bunu kontrol ederse, soldan müzakereleri, diplomatik çözümü ve Yahudiye ve Samiriye dahil bir Filistin devletini savunan sesler yükselecek.”
Benjamin Netanyahu ve Hamas’ın ortak düşmanları Filistin Yönetimi’ne karşı dile getirilmemiş bir siyasi ittifakı var. Yani Netanyahu’nun amacı İsrail Devleti’ni yok etmek, Yahudileri katletmek olan bir grupla işbirliği ve anlaşması var.
New York Times köşe yazarı Thomas Friedman, Mayıs 2021’de, değişim hükümetinin kurulduğu dönemde, Netanyahu ve Hamas’ın diplomatik bir atılım olasılığından korktuğunu yazdığında hedefteydi. Başbakan ve Hamas’ın “siyasi değişim olasılığını, siyasi olarak yok etmeden önce yok etmek istediklerini” yazdı.
Daha sonra aralarında konuşmalarına veya bir anlaşmaya varmalarına gerek olmadığını açıkladı. “Her biri diğerinin iktidarda kalmak için neye ihtiyacı olduğunu anlıyor ve bilinçli veya bilinçsiz olarak bunu sağlayacak şekilde davranıyor.”
Bu işbirliğinin konusunu daha da genişletebilirim, ancak önceki örnekler her şeyi anlatıyor. 2023 pogromu Netanyahu’nun politikasının bir sonucudur. Bu “kavramın başarısızlığı” değil; daha ziyade kavram budur: Netanyahu ve Hamas siyasi ortaktır ve her iki taraf da pazarlığın kendi üzerine düşen kısmını yerine getirmiştir.
Gelecekte, bu karşılıklı anlayışa daha fazla ışık tutacak ayrıntılar da ortaya çıkacak. Netanyahu ve mevcut hükümeti karar alma sorumluluğuna sahip olduğu sürece Hamas rejiminin çökeceğini -şu anda bile- düşünme hatasına düşmeyin. Mevcut “teröre karşı savaş” hakkında çok fazla konuşma ve havai fişek gösterisi olacak, ancak Netanyahu için Hamas’ı sürdürmek birkaç ölü kibbutznikten (köylü) daha önemli.
